W dniach 24.-26. listopada 2023 odbyło się seminarium Jenseits der Nationen? Grenzräume und Lebenswelten in Polen / Poza narodami? Pogranicza i światy życia w Polsce. Nasza pracownia była współorganizatorem wydarzenia, kontynuując cykl polsko-niemieckich spotkań współorganizowanych z Academia Baltica w Sankelmark i Instytutem Kaszubskim. Trzy listopadowe dni spędziliśmy w Centrum Akademickim w Sankelmarku k. Flensburga, gdzie badacze pograniczy z Czech, Japonii, Niemiec i Polski spotkali się z zainteresowanymi tematyką z Niemiec, Polski i Danii.
Inspirujące wykłady, którym towarzyszyły żywe dyskusje, wygłosili: prof. UWr Agnieszka Latocha-Wites (Uniwersytet Wrocławski), prof. UG Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk (Uniwersytet Gdański), dr Matthäus Wehowski (TU Dresden), dr Andrzej Kaluza (Deutsches Poleninstitut, Darmstadt), dr Magdalena Abraham-Diefenbach (Universität Viadrina, Frankfurt/Oder i Kunsthochschule, Berlin), prof. Miloš Řezník (Niemiecki Instytut Historyczny /DHI Warszawa i Instytut Kaszubski), prof. Marcin Solarz (Uniwersytet Warszawski), prof. Goro Christoph Kimura (Sophia University, Tokio) i dr Magdalena Sacha (Uniwersytet Gdański, Instytut Kaszubski. Referenci zaprezentowali wyniki badań dotyczące Karpatów (a dokładnie zapomnianej etniczno-kulturowej grupy Głuchoniemców – Walddeutsche/Taubdeutsche), Kaszub, Pomorza, pogranicza polsko-ukraińskiego, Śląska Cieszyńskiego, Górnego i Dolnego, Ziemi Lubuskiej, granic fantomowych oraz kontaktów językowych we współczesnym regionie przygranicznym.
Badania te dotyczą często zjawisk i splotów, dla których makronarracje narodowocentryczne nie znalazły jeszcze miejsca bądź uwzględniają je wyimkowo li tylko z perspektywy centrum, nawet jeśli stanowią one istotną część historii i współczesności Polski. Stąd i znak zapytania w tytule naszego seminarium. Jedno z wiodących pytań konferencji odnosiło się przy tym do roli nauki i badacza/ki w procesach przebiegających na pograniczach. Większość uczestników po raz pierwszy usłyszała o Głuchoniemcach, polskiej grupie kulturowo-etnicznej, potomkach osadników w większości z niemieckich terenów, którzy w średniowieczu zostali osadzeni na pustkach osadniczych w Karpatach (dzisiejsze okolice m.in. Jasła, Krosna).
Głos nauki istotnie dopowiedziała literatura w osobie polsko-niemieckiej autorki Magdaleny Parys, z którą rozmowę poprowadziła Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk. Dwukontekstowa pisarka z Berlina w swoich bestsellerowych powieściach ukazuje wielogłosowo współczesne społeczeństwo niemieckie w jego kulturowych splotach i historycznych uwikłaniach, wskazując także na polsko-niemieckie związki oraz wkład migrantów z Polski i ich potomków w niemiecką przeszłość i teraźniejszość. Jako felietonistka „Gazety Wyborczej” wzmacnia swój głos w debacie publicznej.
Gęste rozmowy, żywe dyskusje, także międzypokoleniowe i -dyscyplinarne – atmosfera seminaryjna, o której marzy każdy wykładowca. W gronie uczestników nauczyciele, prawnicy, urzędnicy, pracownicy uniwersytetów i NGOsów, pastorzy, przewodnicy, psychiatrzy, studenci i uczniowie szkół średnich. A to wszystko na pograniczu niemiecko-duńskim w urokliwie położonym wśród lasów i jezior centrum akademickim, znanym z dobrej kuchni i atmosfery spotkania. W stronę dyrektora Academia Baltica, dr. Christiana Pletzinga, kierujemy podziękowania dla Gospodarzy za współorganizację i gościnę. Natomiast polsko-niemiecką komunikację wspierał uznany tłumacz Piotr Żwak.
Pracownię reprezentowali Goro Christoph Kimura i Magdalena Sacha, których wykłady – obok spotkania z Magdaleną Parys – uznane zostały w ankietach uczestników za highlighty konferencji. Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk występowała w kilku rolach: jako współtwórczyni koncepcji z ramienia Pracowni i Instytutu Kaszubskiego, współorganizatorka i -moderatorka (razem z Christianem Pletzingiem), a także -referentka (z Agnieszką Latochą-Wites). Organizacyjnie ze strony UG przygotowania wspierała Izabela Braun-Gwiazdowska, kierownik Biura Dziekana Wydziału Filologicznego.