W dniach 30 sierpnia – 4 września zrealizowano pierwszy etap badań terenowych na terenie Pomorza Środkowego w ramach interdyscyplinarnego projektu badawczego Pomiędzy oswajaniem a zawłaszczaniem przestrzeni polsko-niemieckiego pogranicza. „Poniemiecka” mała architektura sakralna i cmentarze w krajobrazie kulturowym Pomorza i Dolnego Śląska w perspektywie porównawczej. Badania przeprowadziły dr hab. Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk, prof. UG, literaturoznawczyni z antropologicznym zacięciem, kierownik Pracowni Badań nad Narracjami Pamięci Pogranicza i członkini International Border Studies Center UG oraz dr hab. Agnieszka Latocha, prof. UWr, geograf kulturowy i osadnictwa, kierownik Pracowni Badań Krajobrazu w Instytucie Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego. Bazę wypadową stanowiło Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach, którego kierownictwo i pracownicy wsparli badaczki wiedzą, kontaktami oraz udostępniając bazę noclegową w starej szkole w Klukach. Dziękujemy!
fot. Lapidarium w Smołdzińskim Lesie
Celem interdyscyplinarnego projektu badawczego jest zbadanie procesów kulturowych zachodzących na polsko-niemieckim pograniczu po roku 1945 w perspektywie porównawczej na przykładzie wybranych elementów sakralnego krajobrazu kulturowego Pomorza i Dolnego Śląska. Terytorialnie szczegółowe badanie skoncentrowane są na Ziemi Kłodzkiej i Pomorzu Środkowym. Główne pytania badawcze dotyczą: a) przebiegów procesów „umojania” (Robert Traba / Martin Heidegger) przestrzeni kulturowej po 1945, obejmujących także celowe niszczenie/degradację tej poniemieckiej spuścizny materialnej b) inicjatyw upamiętnienia przedwojennych mieszkańców po przełomie demokratycznym 1989 w zakresie zagospodarowania ww obiektów, c) aktualnego stanu zachowania i podejścia do przedwojennej małej architektury sakralnej. Zamierzamy odnieść się także do
d) motywu obiektu sakralnego w tekstach literackich polsko-, niemiecko- i kaszubskojęzycznych.
Projekt o charakterze pilotażowym dotyczy terenów pogranicza par excellence, które po 1945 znalazły się w granicach Polski. Ponadto zarówno Ziemia Kłodzka, jak i tereny Pomorza Środkowego, zamieszkałe do 1945 roku przede wszystkim przez ludność niemiecką, są subregionami o nieoczywistej przynależności do Dolnego Śląska czy Kaszub, biorąc pod uwagę płynność granic, a w związku z tym odmienny przebieg procesów historycznych i kulturowych na tych obszarach (np. wśród Słowińców pod względem religijnym).
Teraz czas na porządkowanie informacji, dokumentacji i wrażeń, aby przygotować się do następnych etapów badań w obydwu regionach.
Projekt realizowany jest w ramach porozumienia o współpracy pomiędzy macierzystymi jednostkami obydwu pracowni. Partnerem projektu jest Instytut Kaszubski. Zamierzenie finansowane jest z grantu indywidualnego M. Borzyszkowskiej z Programu Wsparcia Humanistyki Gdańskiej UG w ramach działań „Inicjatywa doskonałości – uczelnia badawcza” (IDUB).