W stulecie urodzin przywołaliśmy w Gdańsku Paula Celana, jednego z najwybitniejszych poetów niemieckojęzycznej literatury powojennej. 3 grudnia odbyła się sesja naukowa a 6 grudnia premiera koncertu – spektaklu muzyczno-słowny Mikołaja Trzaski i Roberta Więckiewicza, inspirowany twórczością poety.
Paul Celan urodził się jako Paul Antschel 23 listopada 1920 roku w niemieckojęzycznej rodzinie żydowskiej w Czerniowcach na Bukowinie – arcypograniczu Europy Środkowo-Wschodniej. To jeden z pierwszych pisarzy, który za pomocą języka literatury podjął tematykę Holocaustu. Językiem poezji próbował oddać powojenną traumę, ale i stawić czoła rzeczywistości tworzonej na ruinach starej Europy, opartej na wyparciu niewygodnych prawd. Jego wiersze odsłaniają ból ofiar i ocalałych. Z perspektywy toczącego się od lat 1980. XX w. dyskursu na temat ofiar, sprawców i świadków pojmować można je jako krzyk wobec obojętności „bystander/gapiów/Mitläufer”, a tym samym sprzeciw wobec traktowania świadków zbrodni/zła jako tylko jako nieuczestniczących obserwatorów. To słowo przeciw zakłamaniu przeszłości i wyparciu, budujące fundamenty dialogu na zgliszczach starego świata, podzielonego pamięcią o tragedii II Wojny Światowej.
Celana teksty oddają doświadczenie pogranicza – człowieka, który wzrastał w wielokulturowym otoczeniu, jak i doświadczenie Inności wielokrotnego migranta, który poszukuje (choćby złudzenia) kulturowej kontynuacji w zakorzenieniu w języku niemieckim.
Przybliżając postać artysty i jej twórczość gdańskiemu odbiorcy kultury chcemy podjąć refleksję nad Celanowskim praktykowaniem poezji/literatury. W kontekście jego dzieła postawić po raz kolejny pytanie o rolę i specyfikę literatury w Europie Środkowo-Wschodniej. Rozważyć rdzeń jego „gorzko-serdecznej przyjaźni” i intelektualnej relacji z Günterem Grassem. Zastanowić się, czego oczekujemy od literatury w zmieniającej się dynamicznie rzeczywistości, w której coraz silniej ton nadają nacjonalistyczne tendencje i fake news.
Program sesji
3 grudnia (czwartek), godz. 12.00 – 16.00
- Marek Wilczyński (Gdańsk/Warszawa) Miasta i miejsca w poezji Celana
- Paweł Piszczatowski (Warszawa) „Pająk uwięziony pod szklanką”. Paul Celan w najnowszej liryce polskiej
- Monika Gromala (Warszawa) „Odłamki, sploty, oddźwięki. Paul Celan i polska sztuka współczesna
- Miłosława Borzyszkowska-Szewczyk (Gdańsk) Paul Celan i Günter Grass. Pomiędzy „gorzko-serdeczną przyjaźnią” a zaklinaniem straty
- Sadagora, Czerniowce, Michajlowka. Z Jurijem Andruchowyczem (Iwano-Frankiwsk / Stanisławów) rozmawia Olga Brzezińska.
Wydarzenie odbywa się pod patronatem Konsula Generalnego Ukrainy w Gdańsku,
Łwa Zacharczyszyna.
program Zmiennymi kluczami 25.11.2020
Zmiennymi kluczami_Paul Celan_plakat
Organizatorzy: Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku, Pracownia Badań nad Narracjami Pamięci Pogranicza UG, Instytut Kaszubski, Kilogram Records
Partnerzy: Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, Austriackie Forum Kultury, Academia Baltica, Miasto Gdańsk.